Bonen Doppen

augustus 2022

De titel van een familieroman van Louis Couperus. Het verhaal verscheen in 1904 in een tijdschrift en werd twee jaar later voor het eerst als boek gepubliceerd. Dingen die langzaam uit ons dagelijkse doen en laten verdwijnen. De razend snelle veranderingen in de samenleving en in deze huidige wereld houden me ernstig bezig. Daar gaat deze Bonen Doppen over.

Alles gaat voorbij zeiden de Griekse filosofen al. Het is maar om aan te geven dat alles verandert. Het moordende tempo in het leven is tekenend door de innovaties op technologisch gebied;  waar nieuwe technologie verouderd is, verandert dit in of zorgt het voor een nieuwe gewoonte.

In deze voortgaande cyclus van veranderingen zijn enkele dingen echt voorbestemd om in vergetelheid te raken, ook die dingen waarvan we denken dat het stug is dat dit gaat gebeuren.

Onlangs zwaaide ik de (schoon)kinderen en kleindochter (16) uit op Groningen Airport Eelde. “En even bellen als jullie zijn aangekomen,” riep ik ze na. “Bellen opa? Dat doen we niet meer”, liet m’n kleindochter me weten. Is er sprake van bel-angst?

Dit vormde de aanleiding van deze column over de dingen die voorbij gaan. Natuurlijk, zij die mij (goed) kennen weten dat ik niet meer de jongste ben en sommigen zullen na dit gelezen te hebben mij bestempelen als ‘een oude l*l’. Ik zal het niet ontkennen. Nee, ik ben niet aangetast door de warmte en heb ook geen zonnesteek opgelopen. Het is alleen wat ik in deze zomerperiode heb geconstateerd en me is opgevallen. Kijkend vanuit het hedendaagse naar de toekomst.

De jongere lezers zullen zich afvragen ‘waar heeft hij het over’ en de oudere zullen zich herinneren met ‘o ja’: de wekkerradio of het telefoonboek. Ze hoorden bij ons dagelijks leven, maar opeens waren ze weg. De floppy-disc, de acceptgiro of het (één-op-één of face-to-face) gesprek. Zo ook het telefoongesprek. Slachtoffers van de digitalisering.

Vaste telefoonlijnen

Sommige providers bieden het nog wel aan maar met de komst van smartphones neemt het aantal vaste telefoonlijnen af: in 2017 bezat meer dan 50% van de Amerikanen geen vaste telefoonlijn. En dat is te begrijpen, gezien het gemak dat mobiel bellen geeft: telefoonnummers staan opgeslagen in een digitaal geheugen.

Volledige privacy

In het tijdperk van sociale netwerken is het een illusie om te kunnen spreken over privacy rechten. Delen op zich op het web wordt de kern van een miljarden business, en dus vaarwel met je rechten.

Gedrukte encyclopedie

Vandaag heb je met een klik al je antwoorden op bijna alles wat je wilt weten. Zo werd na 244 jaar ook de vooraanstaande Encyclopedia Brittanica niet meer gedrukt. Sommige mensen zullen niet blij of nostalgisch zijn, maar we hebben een beter hulpmiddel: internet is altijd up-to-date, is veel uitgebreider en er staat veel meer multimedia in.

Telefoon met kiesschijf

Een kiesschijf bestaat uit een vast deel dat op het telefoontoestel is gemonteerd en een draaibaar deel met meestal tien gaten waarin de vinger kan worden gestoken. Door de vinger in het juiste gat te steken en de kiesschijf met de vinger te draaien tot aan de aanslag rechtsonder wordt een veer gespannen. In sommige lokale musea of kringloopwinkels zijn ze nog wel te vinden.

Telefoon met knoppen

Nu zit er nog maar een knop op maar straks niet meer. In het digitale tijdperk zijn drukknoppen overbodig en ook niet mooi. Vivo, een Chinese smartphonefabrikant heeft al een prototype uitgewerkt, dat lijkt op de Vivo X20, en is voorzien van een vingerafdrukscanner die is geïntegreerd in het display, waardoor de home-toets verdwijnt.

Kabeltelevisie

Vandaag hebben streamingdiensten aanzienlijk het keuze-aanbod vergroot van programma's en entertainment. Bovendien is er geen begrenzing in tijd en ruimte, omdat je het ook onderweg kunt gebruiken. Dit zal snel het einde bezegelen van kabeltelevisie.

Volgens een onderzoek gedaan in 2016 heeft 40% van de huishoudens een abonnement op een videostreamingdienst.

Cheques

Tegenwoordig hebben we creditcards, digitale portefeuilles, online betaalmogelijkheden en verschillende betaalapps. In Nederland gebruiken we geen cheques meer en zijn ze in België, Duitsland, Zweden, Zwitserland en Australië vanaf volgend jaar al snel verleden tijd, is de schatting. De generatie die nu op de basisschool zit, zal zeker niet meer weten wat een cheque is.

Het is één van die dingen die voorbij gaan, die verdwijnen. Jongeren gebruiken hun mobiele telefoon steeds vaker om te appen en niet meer om te bellen. Dat jongeren veel liever appen dan telefoneren, heeft een diepere oorzaak dan alleen de populariteit van het mobieltje.

Soms denk ik

En toch: de jongeren in de introductie staan niet op zichzelf. Bureau Motivaction onderzocht enkele jaren geleden het communicatiegedrag van jongeren (18 tot 30 jaar) en daaruit bleek dat 89% eerder een berichtje naar vrienden stuurt dan dat ze bellen. 38% vindt het zelfs eng om te bellen, tegenover 15% van de oudere Nederlanders.

Soms hoor ik in de trein iemand zo luidruchtig bellen dat iedereen kan meeluisteren. Dan denk ik: iets méér bel-angst graag!

Begrijp jij het nog?

Peter Nikken (hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoeker bij het Nederlands Jeugdinstituut) snapt het wel: "Jongeren zitten in een fase met veel onzekerheid. Ze zijn zichzelf aan het ontwikkelen: wie ben ik, wie ben ik aan het worden? Die onzekerheid vertaalt zich in moeilijker contact leggen met anderen, zeker met vreemden.

Via de telefoon moet je echt een gesprek voeren. Je ziet de ander niet direct in de ogen en moet steeds een goed antwoord teruggeven. Dan hebben ze zoiets van: dan maar niet bellen. Zeker nu er zoveel andere mogelijkheden zijn waarbij je meer controle hebt over je communicatie."

Angst voor afwijzing

Claudia Bouwens (geeft beltrainingen aan het bedrijfsleven voor mensen die opzien tegen een telefoongesprek): "Ik merk dat mensen het steeds moeilijker vinden om te bellen. We kunnen van alles met de telefoon; appen, swipen, snappen. Tien cijfers intoetsen om een echt gesprek met elkaar aan te gaan, dat vinden ze heel lastig."

“Mensen die moeite hebben met bellen ontbreekt het vaak aan een dosis lef en aan gesprekstechnieken”, zegt Bouwens. "Er zitten bij de beller allerlei belemmeringen; angst voor afwijzing, angst om doorverwezen te worden, angst om niet à la minute het juiste antwoord te krijgen.

Offline!

Onlangs las ik dat sommige mensen hun mobiele telefoon niet mee op vakantie meenemen, ‘totaal van de buitenwereld’ afgesloten willen zijn, ik memoreerde dat al in mijn laatste Bonen in de pot. Volledig tot rust en tot jezelf komen. Er zijn steeds meer mensen die even willen stoppen met social media en een (sociale media) pauze inlassen.

Zou jij een tijdje offline gaan? Want, eerlijk is eerlijk: tegenwoordig zijn we allemaal verslaafd aan onze telefoon. We hebben 'm continu bij ons en voor je het weet, spendeer je uren op je telefoon. Maar wat voor een effect heeft het als je bijvoorbeeld een maand offline gaat?

Uit mijn relaas kun je de conclusie trekken dat je er niet aan ontkomt: die mobiele telefoon. En als je het even te veel wordt, leg je het gewoon even weg. Betekent wel dat het ingewikkelder wordt om je doelgroep te bereiken. Want een krant lezen of gewoon een journaal kijken, doen velen al niet meer. Jouw bericht moet gemakkelijk te vinden zijn, en bij voorkeur nog bewegen ook.

Jouw werk

In de zomeredities van Bonen in de pot noemde ik al enkele trends uit een onderzoek van het Logeion TrendTeam. Ik vat ze nog even samen: in de snel veranderende samenleving heeft het communicatievak, en hebben overheden en media-instituten, te kampen met afbrokkelend vertrouwen en een maatschappelijke speelveld dat steeds complexer wordt. De roep van de maatschappelijk bewuste burger én consument om eerlijker, transparanter, duurzamer en veiliger te zijn neemt toe. De hang naar authenticiteit, persoonlijk en lokaal groeit.

Wat ons te wachten staat, zijn grote ontwikkelingen, megatrends of zelfs een aardverschuiving. De krachttermen die we de afgelopen maanden hoorden, verschillen, maar een ding is duidelijk: het zijn roerige tijden.

Complexer

Met name in het communicatievak lijkt de rust lijkt voorlopig nog niet terug te keren. Sterker nog, we gaan nooit meer terug naar hoe het was. Alles blijft anders.

Het communicatievak is complexer is geworden. Traditionele takken van het communicatievak voelen de cultuuromslag, die de eerder genoemde megatrends met zich meebrengen, flink. Zij onderscheidt daarbij ook nog een andere ontwikkeling. Sinds de pandemie richt de consument zich op de eigen buurt en community in plaats van de grote corporate bedrijven. Nicheculturen nemen aan belang toe.

Zoek overeenkomsten in perspectieven en breng het sentiment in kaart. Organiseer tegenspraak, organiseer de dialoog. Het negeren van afwijkende standpunten werkt het in de hand dat mensen zich terugtrekken in hun bubbel. Herstel het dalende vertrouwen door te laten zien wat je doet en verantwoordelijkheid te nemen.

Krachtenveld

In toenemende mate zal van ons als communicatieprofessionals gevraagd worden het in- en externe krachtenveld zichtbaar te maken en opvattingen, issues, waarden en gedragingen van stakeholders en publieke opinie te analyseren door monitoring en omgevingsanalyses.

Het agenderen van thema’s door middel van stakeholdermanagement, issuemanagement en reputatiemanagement, op zoek zijn naar het op één lijn brengen van verschillende zaken en harmonie met de omgeving. Er is tegenwoordig veel aandacht binnen het bedrijfsleven voor de maatschappij; een roep die versterkt wordt door de stakeholders van een organisatie, die eisen dat de betreffende onderneming zich maatschappelijk verantwoord zal gaan opstellen. Het is aan het bedrijf om hier op een zo correct en efficiënt mogelijke manier op te reageren. De omgeving bepaalt zo een belangrijk deel van de koers van een organisatie. Zorg er voor dat alle betrokken partijen op eenzelfde lijn komen.

Jouw rol

De rol van jou als communicatieprofessional zal meer en meer de rol van regisseur van het communicatieproces zijn, de faciliterende rol.

Bonen Doppen, een uitgave van Jan Boon Communicatie, is een onregelmatig verschijnende column, of blog zo je wilt, over ontwikkelingen in het marketing- en communicatievak. In Bonen Doppen beschrijf ik de marketing-, communicatie- en reclamebewegingen en is een onafhankelijke, signalerende en af en toe genadeloze column.

Bonen Doppen

Bonen Doppen wil zo veel zeggen als dat eenieder voor zijn belangen moet zorgen, je zaken zelf beredderen. Je doet geen beroep op hulp van anderen, je benoemt en lost je eigen problemen zelf op.